REMEMBER, REMEMBER THE 6th OF DECEMBER...

Τρίτη 12 Μαΐου 2009

Σε τελευταία ανάλυση...

Είναι πολύ γνωστή η Μαρξική ανάλυση περί της οργάνωσης της κοινωνίας ως δομημένο σύνολο. Για την ακρίβεια, ο Μαρξ στο έργο του «Γερμανική Ιδεολογία» παρουσιάζει αυτό το σύνολο μέσα από το μοντέλο της βάσης και του εποικοδομήματος. Ως βάση ορίζει τους όρους παραγωγής (σχέσεις-τρόπος παραγωγής) από τους οποίους απορρέει το εποικοδόμημα (νομικό-ιδεολογικό).Φυσικά, κινητήριος δύναμη του μοντέλου είναι η ταξική πάλη που γεννιέται από την εκάστοτε βάση. Αφού αναλύει τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ αυτών των δύο μερών, καταλήγει ότι σε τελευταία ανάλυση η βάση καθορίζει το εποικοδόμημα.

Με αφορμή αυτή τη θέση που αποτελεί θεμέλιο του μαρξισμού αναπτύχθηκαν διαφορετικά ρεύματα ανάμεσα στους μαρξιστές όπως το στυγνό οικονομισμό που μηδενίζει το ρόλο του εποικοδομήματος . Από την άλλη οι επικριτές του μαρξισμού στάθηκαν σε αυτό το σημείο για να οικοδομήσουν την κριτική τους. Κάποιοι δέχθηκαν το μοντέλο αλλά θεώρησαν ότι το εποικοδόμημα έχει τέτοια ανεξαρτησία που του επιτρέπει να επηρεάζει σημαντικά τη βάση ενώ άλλοι (όπως ο Μαξ Βέμπερ) το απέρριψαν πλήρως κατηγορώντας το Μαρξ για μονισμό, δηλαδή για μονοδιάστατη αντίληψη της ιστορίας καθώς θεώρησαν ότι έδωσε υπερβολική σημασία σε ένα μόνο παράγοντα. Αυτοί οι κοινωνιολόγοι μίλησαν για την εκλεκτική συγγένεια μεταξύ ιδεών και υλικών συνθηκών

Για να δούμε τι μπορούμε να απαντήσουμε (με κάθε επιφύλαξη πάντα γιατί μπαίνουμε σε περίεργα χωράφια)

Σε τελευταία ανάλυση, οι ιδέες δεν πέφτουν από τον ουρανό στα μυαλά των ανθρώπων
Κάθε ιδέα έχει μια υλική (συγκρουσιακή) βάση η όποια δεν είναι κατ’αναγκη ταξική. Υπάρχουν συγκρούσεις έξω από τις ταξικές όπως το χάσμα των γενεών , οι αντιθέσεις των φύλων κ.α.. Κάθε άτομο μετέχει σε τέτοιες συγκρούσεις περά από την ταξική του θέση και διαμορφώνει απόψεις μέσα από τις εμπειρίες του. Έτσι, δεν μπορούμε να αποδώσουμε στη βάση (τρόπος-σχέσης παράγωγης) κάθε άποψη που σχηματίζουν οι άνθρωποι για τις διαπροσωπικές σχέσεις τους χωρίς να σημαίνει ότι ο κοινωνικό περίγυρος (που σε τελευταία ανάλυση ορίζεται από τη βάση) δεν επηρεάζει. Ταυτόχρονα, οι στάσεις ζωής που απορρέουν από εδώ επηρεάζουν (με απροσδιόριστο τρόπο) την ταξική πάλη, ασυνείδητα για το κάθε άτομο.

Παρόλα αυτά, όταν μιλάμε για οικονομικό-πολιτικές απόψεις είναι σαφές το ταξικό τους υπόβαθρο όπως ο νεοφιλελευθερισμός πηγάζει από τα ταξικά συμφέροντα των μικροαστών, ο κομμουνισμός αναδεικνύεται σε ιδεολογικό όπλο των προλετάριων ενώ οι μικροαστοί, θαμπωμένοι από τον πλούτο που παράγει ο καπιταλισμός αλλά τρομαγμένοι ταυτόχρονα από τη βαρβαρότητα, καταφεύγουν στη σοσιαλδημοκρατία (που κατέληξε αριστερός ψάλτης της δεξιάς). Σε μακρό-επίπεδο, η ευρεία επικράτηση κάποιων ιδεολογιών εις βάρος άλλων συνδέεται με τη δύναμη (συμβολική και οικονομική) που κατέχουν οι εκπρόσωποι αυτών καθώς και η επιρροή που ασκούν στους ιδεολογικούς μηχανισμούς (τεραστία η σημασία τους στον ύστερο καπιταλισμό). Έτσι εξηγείται σε γενικά πλαίσια η αναντιστοιχία ταξικής αντίληψης και ταξικής θέσης.

Όμως σε ατομικό επίπεδο, εμφανίζονται και άλλοι παράγοντες όπως οι διαφορές προσωπικές συγκρούσεις που αναπτύσσονται παραπάνω. Εδώ μπαίνει ο παράγοντας της αβεβαιότητας , όταν για παράδειγμα βλέπουμε προλετάριους με βαθύτατα αντιδραστικές θέσεις που έρχονται σε σύγκρουση με τις υλικές συνθήκες διαβίωσης τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι φανερή η επίδραση των ιδεολογικών μηχανισμών αλλά ταυτόχρονα δεν μπορούμε να αγνοήσουμε καθαρά προσωπικούς παράγοντες που εμπίπτουν στην τυχαιοτητας (ακόμα και λόγοι που φαίνονται ασήμαντοι, πχ τον τσάντισε άσχημα κάποτε ένας κνιτής ). Το ζητούμενο εδώ είναι να ανακαλύψουμε τη διαλεκτική σύνδεση των αιτιών.

Ο Μαρξ φαίνεται ότι τα είχε σκεφτεί αυτά και για αυτό στη «Γερμανική Ιδεολογία» μιλαει στο εποικοδόμημα ΜΟΝΟ για νομικά και ιδεολογικά στοιχειά. Για αυτό καταντά ανούσιο να ψάχνει κάνεις την αναγωγή των πάντων σε κάποια ταξική σύγκρουση.
Όμως όσο πολυπληθείς και αν είναι αυτοί παράγοντες και όσο δύσκολο και αν είναι να τους εξακριβώσουμε, μπορούμε ΣΕ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ, να πούμε με βεβαιότητα ότι η βάση ορίζει τα γενικότερα πλαίσια στα όποια θα κινηθούν τα άτομα και θέτει τα όρια της δράσης της τυχαιοτητας.

Καταλήγουμε έτσι σε μια προσπάθεια να συμπληρώσουμε τη γνώστη φράση του Χέγκελ που ασπάστηκε αυτούσια στα πρώτα βήματα του ο μαρξισμός, « Ελευθερία είναι η συνείδηση της αναγκαιότητας» και να αντιπαρατεθούμε το αγνωστικιστικό «Ελευθερία είναι η συνείδηση της αβεβαιότητας».

Έτσι καταλήγουμε στο « ελευθερία είναι η συνείδηση της αναγκαιότητας του αντικειμενικού και της αβεβαιότητας του υποκειμενικού».

Φυσικά εδώ φαίνεται και το σφάλμα του Στάλιν που εξομοιώνει τους νόμους της φύσης με τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης και παραβλέπει το ρόλο του συνειδητού και την (περιορισμένη σε κάθε περίπτωση) ανεξαρτησία του υποκειμένου.

Σε τελευταία ανάλυση, ο μαρξισμός δεν έχει ΚΑΜΙΑ ΣΧΕΣΗ με το μονισμό όπως προσπαθούν να μας πείσουν διάφοροι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι .

3 σχόλια:

Λουκάς Σταμέλλος είπε...

Άρα εντάσσομαι σ' αυτά τα πλαίσια κι εγώ που συνοψίζω την στάση ζωής μου στο: «Η αλήθεια είναι αντικειμενική. Η άποψη δεν είναι αλήθεια»;

Ανώνυμος είπε...

Αν θέλεις να κάνεις αναλύσεις προσπάθησε να αφομοιώνεις πρώτα αυτό για το οποίο θέλεις να μιλήσεις σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορούν να σε καταλάβουν όλοι. Μη χρησιμοποιείς φράσεις και ορολογίες των βιβλίων ή των φυλλαδίων κάποιων κομμάτων όπως το ΚΚΕ λόγου χάρη. Προσπάθησε δηλ. ό,τι διαβάζεις να τα "μεταγλωτίζεις" στη γλώσσα των πολλών. Σαφώς και δεν είσαι αντικειμενικός αναλυτής αφού είναι αφήνεις να φαίνονται, ακόμη και μέσα από την ορολογία που χρησιμοποιείς όπως για παράδειγμα προλετάριοι λες και χάθηκαν οι εργαζόμενοι, οι πολιτικές σου προτιμήσεις. Το κείμενο αυτό μου μοιάζει σαν αντιγραφή κομματικού φυλλαδίου ή στην καλλίτερη περίπτωση περίληψη κάποιας σπουδαστικής εργασίας. Σε κάθε περίπτωση σε ευχαριστούμε για τηνπροσπάθειά σου και ευχόμαστε, αν συνεχίσεις να γράφεις, κάθε φορά να γίνεσαι σωστότερος.
Πάντως κατά τη σεμνή μου άποψη πιστεύω πως αν ζούσε ο Μαρξ σήμερα θα είχε διαφοροποιήσει σε πολλά σημεία τις απόψεις του.

Ανώνυμος είπε...

Η απάντηση του alessandro. Την ποστάρω εγώ γιατί γαμίεται το internet του.

Ευχαριστώ για τα σχόλια σου.
Η απάντηση μου

1) πρωτα από ολα δεν κατάλαβα τι εννοείς για την αφομοίωση, ότι δεν καταλαβαίνω τι διαβάζω ή οτι δεν τα καταλαβαίνω επαρκως ώστε να τα απλουστεύσω οπως λες

2) οταν λες να μη χρησιμοποιώ ορολογίες τι αντιπροτείνεις;
Ηθελα να κανω καποια σχολια στο μαρξικο μοντελο βαση και εποικοδομημα,πώς αλλιώς να αναφερθώ αν όχι με τον όρο;;

3) προφανως και το κείμενο δεν διεκδικεί δάφνες ποιοτητας και η παρομοίωση με κομματικο φυλλαδιο έχει καποια αλήθεια

4) προφανώς και δεν είμαι αντικειμενικός με την έννοια ότι χρησιμοποιώ ενα συγκεκριμένο μοντελο ανάλυσης , το μαρξιστικό , το οποίο εμπεριέχει και πολιτικές απόψεις. Λυπαμαι αλλά δεν ειμαι κοινωνιολόγος (αν και θα το ηθελα) για να μπορω να κρατησω την ολόπλευρη στάση που θες

5) όσον αφορά το συγκεκριμένο παράδειγμα, διαφωνώ ότι οπου προελτάριοι μπορεί να βάλει κανείς΄τους εργαζόμενους. Οι προλεταριοι είναι συγκεκριμένο κομμάτι των εργαζομενων μαζων με συγκεκριμενα χαρακτηριστικα. Νομίζω μαλιστα (μπορει να κανω και λαθος) ότι συγχρονοι μαρξιστες διαχωριζουν πλεον τους προλετάριους ως επιμέρους τμημα της εργατικης ταξης

6) φυσικά και ελπίζω όσο γραφω να βελτιώνομαι

7) φυσικά και ο μαρξ θα πρόσθετε πολλα στη θεωρία του σήμερα. Εγω νομίζε οτι είχε υποτιμήσει τη συνειδητη δραση των καπιταλιστων και του κράτους για να σώσουν το σύστημα ενώ είχε υπερτιμησει το ρολο του προλεταριατου.

Εσυ τι πιστεύεις οτι θα άλλαζε?

8)ευχαριστώ και πάλι για τα σχολια



@ποτμος, μου αρέσει η στάση ζωης σου και σκέφτομαι να την υιοθετησω αλλά το ζήτημα που μπαίνει είναι η ελευθερία ως γνώση της "αλήθειας", με την έννοια των νόμων που διεπουν την ανθρωπινη ζωή

ψαξε τωρα για να μην ψαχνεσαι μετα...